Column

Grenzen bewaken in een oververhitte maatschappij

3 juni 2022 om 19:12
Leestijd 4 minuten
Foto: Unsplash

Hoe kan het dat op een verhaal van mogelijke verkrachting lacherig wordt gereageerd op tv? Hoe kan het dat datzelfde programma dan even van de buis verdwijnt, maar korte tijd later weer terugkomt? Het zegt vooral iets over wat wij als consumenten willen zien. In een opiniestuk in de Volkskrant van 15 februari jongstleden heeft historica Tineke Bennema het over de ‘oververhitte samenleving’.

Dit is een samenleving waarin zelfpromotie wordt verheerlijkt en waarin seksualiteit wordt losgekoppeld van liefde en intimiteit.

Bennema koppelt dat onder meer aan het wegvallen van gezag, kerk en sociale controle. Zij zegt daarover: “Hamer (regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld, MV)] kan de MeToo-brandhaarden gaan blussen met straf, nieuwe regels voor grensoverschrijdend gedrag en voorlichting. Maar als er niets gebeurt met de oververhitte samenleving, dan zal de driejarige poging tot verandering niets opleveren. Mag het allemaal een onsje minder zelfgericht? Kan ieder ook naar zijn eigen gebrek aan remmingen kijken?”

Grensoverschrijdend gedrag is bijna dagelijks in het nieuws. De meldingen en beschuldigingen van bekende Nederlanders volgen elkaar in een onrustbarend tempo op: bij tv-programma’s, in de sport en in de politiek. Ik wil het hier niet hebben over de individuele gevallen en het snelle oordeel daarover in het publieke debat. Het gaat mij vooral om de elkaar snel opvolgende onthullingen als maatschappelijk verschijnsel.

Ik heb daar gemengde gevoelens bij. Ik ben blij dat de vrouwen (en ook sommige mannen) die met dit gedrag te maken hebben gehad, eindelijk gehoord én serieus genomen worden.

Eeuwenlang is over dit soort zaken gezwegen of werd de schuld eenzijdig bij de slachtoffers gelegd. Ook nu nog zijn er landen waar vrouwen na een verkrachting geen hulp (maar juist straf) krijgen of verstoten worden uit de familie en/of gemeenschap.

De voorbeelden in de media zijn maar het topje van de ijsberg. Er is een hele grote groep onbekende mensen die met grensoverschrijdend gedrag te maken krijgt. Volgens cijfers van het RIVM heeft 22% van de vrouwen en 6% van de mannen van 18 jaar en ouder ooit seksueel geweld meegemaakt. Als je ook seksueel grensoverschrijdend gedrag in bredere zin meerekent (zoals ongewenste aanrakingen), heeft 53% van de vrouwen en 19% van de mannen dat meegemaakt. In de leeftijdscategorie van 12 tot 25 jaar heeft 44% van de meisjes en 17% van de jongens wel eens meegemaakt dat iemand over hun grenzen ging.

Grensoverschrijdend gedrag is helaas de dagelijkse realiteit.

Nu de slachtoffers serieus worden genomen en duidelijk wordt gesteld dat dit soort gedrag niet deugt, is een belangrijke eerste stap gezet. Maar ik zie dat we vooral blijven hangen in sensatie en het veroordelen van publieke figuren. In hoeverre kijken we naar onszelf? Over welke grenzen hebben we het nu precies en maken we die voldoende duidelijk? Daar zou de discussie veel meer over moeten gaan.

Als moslim zul je geneigd zijn te zeggen dat de islam wel duidelijke grenzen stelt voor de omgang tussen mannen en vrouwen. En dat is ook zo. Maar helaas is dat geen garantie voor goed gedrag. Daarvoor is het nodig dat je respect hebt voor ieders lichamelijke integriteit en dat ook verinnerlijkt hebt.

Want moslim of niet, iedereen wordt beïnvloed door de cultuur van zelfpromotie en verabsolutering van vrijheid waar Bennema het over heeft, onder andere via de media. Hoe vaak heb ik niet moslims (mannen én vrouwen) de regels voor het bedekken van de vrouw horen uitleggen met als reden dat mannen zich anders niet kunnen beheersen.  Dit legt de verantwoordelijkheid eenzijdig bij vrouwen en reduceert mannen tot bijna dierlijke wezens, beide onterecht.

Grenzen werken pas echt als ze duidelijk zijn, iedereen de verantwoordelijkheid voelt om ze te bewaken en niet te laten vervagen en de verantwoordelijkheid niet eenzijdig bij de ander wordt gelegd.

Voor seksuele omgang geldt dat wet- en regelgeving maar deels werkt, juist omdat het bij uitstek om de intieme levenssfeer gaat. Wat we nodig hebben is een diep innerlijk bewustzijn van ieders lichamelijke integriteit, dat we kritisch blijven kijken naar ons eigen gedrag en voortdurend in een open gesprek blijven in de samenleving en onze gezinnen over waar de grenzen liggen.

De meningen geuit in de columns behoren toe aan de individuele auteurs en vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de standpunten van IslamOmroep.