Column

Feminisme tussen ideaal en praktijk

13 december 2021 om 11:57
Leestijd 5 minuten

Ik krijg vaak de vraag hoe ik als ‘moderne, westerse, goedopgeleide vrouw’ voor een religie kan kiezen waarin de vrouw ‘de helft minder waard is dan de man’. Ik moest daaraan denken toen ik onlangs werd gevraagd voor een bijdrage aan een webinar over islam en feminisme.

Minder waard zijn dan een man, dat herken ik niet. Ik vind juist een van de mooie uitgangspunten van de islam het principe van de dualiteit in de schepping. Allah, de Barmhartige, is Eén; Zijn schepping bestaat uit paren. Paren die anders zijn en tegelijkertijd gelijkwaardig – paren die elkaar aanvullen en sterker nog, elkaar nodig hebben. Dat geldt voor licht en donker, voor land en zee, voor koud en warm en ook voor het mannelijke en het vrouwelijke.

Ik lees in de islamitische bronnen over mannen en vrouwen die in intellectueel en spiritueel opzicht gelijk zijn. Uiteraard met individuele variatie, waarbij de invulling per persoon verschilt, ongeacht of je man of vrouw bent. De fysieke en psychische verschillen tussen mannen en vrouwen zijn niet te ontkennen, maar ze hoeven niet allesbepalend te zijn in de keuzes die we maken.

Mensen hetzelfde behandelen is niet altijd ze ook gelijk behandelen. Een praktisch voorbeeld daarvan is het vasten. Vanuit spiritueel opzicht is deze plicht hetzelfde voor mannen en vrouwen. Alleen hebben vrouwen een tijdelijke ‘vrijstelling’ tijdens hun menstruatie of zwangerschap. Juist om recht te doen aan de biologische verschillen. En dus niet om een spiritueel onderscheid in waarde te maken.

Als je het zo bekijkt, hoef je als moslim(a) misschien helemaal geen feminist te zijn. Het is immers allemaal al mooi geregeld.  Maar zover zou ik toch ook niet willen gaan.

Zoals zo vaak is het ideaal immers mooi, maar de praktijk helaas gebrekkig. Dat geldt zeker ook voor ons als moslims. Ik zie dat we als moslims – wanneer het over de positie van vrouwen gaat – sterk de neiging hebben om de nadruk te leggen op het ideaal. Dat we vooral benadrukken dat de islam in haar ontstaansperiode, met het voorbeeld van de profeet Mohammed (vzmh), revolutionair was in de verbetering van de positie van vrouwen. Daarvoor waren ze een soort ‘roerend goed’, dat men bijvoorbeeld kon erven, alsof het een bezit was. Met de komst van de islam kregen vrouwen rechten en speelden ze een belangrijke rol in onder meer politiek en wetenschap.

Allemaal waar. Maar…laten we ook kijken naar de gebrekkige praktijk. Want meisjes krijgen nog steeds niet overal dezelfde vrijheid in keuze voor sport of opleiding als jongens. Vrouwen krijgen nog steeds niet hetzelfde betaald als mannen voor hetzelfde werk. Helaas komt gedwongen uithuwelijking nog steeds voor, waar overigens mannen net zozeer de dupe van worden als vrouwen.  Ook zijn nog steeds de meeste slachtoffers van huiselijk geweld vrouwen. Dit zijn zaken die voorkomen in alle lagen van onze samenleving, dus ook onder moslims.

We moeten als moslims ook eerlijk zijn over hoe ver we van ons ideaal verwijderd zijn. Ik probeer in de dingen die ik doe bij te dragen aan echte gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen. Omdat ik geloof dat dat de samenleving voor iedereen mooier maakt.

Maar een feminist zou ik mezelf toch niet zo snel noemen. De reden daarvoor is dat ik ‘feminisme’ associeer met een wereldbeeld waarin vrouwen (in het Latijn is het woord voor vrouw ‘femina’) zich afzetten tegen mannen als onderdrukkers. En dat beeld deel ik niet. Er zijn genoeg mannen die zich inzetten voor gelijke behandeling van mannen en vrouwen en er zijn genoeg vrouwen die zichzelf of andere vrouwen klein houden. Het is niet zo dat de ene groep ‘de boosdoener’ is en de andere ‘het slachtoffer’.

Toen ik me voor het webinar nog eens ging verdiepen in het feminisme, kwam ik tot de volgende conclusie: ook het feminisme, zoals vele maatschappelijke bewegingen, kent vele uitingsvormen en stromingen. De stroming die zich afzet tegen mannen als de onderdrukkers is eigenlijk een radicale stroming, een minderheid, die wel beeldbepalend is geweest. Hm, waar hebben we dat meer gezien – een radicale minderheid die het beeld voor een grote groep bepaalt…?

Het algemene doel van feminisme – het nastreven van emancipatie op economisch, politiek, sociaal en persoonlijk vlak – daar kan ik mij goed in vinden. Voor mij draait emancipatie om keuzevrijheid. Zo denk ik niet dat vrouwen buitenshuis moeten werken, maar wel dat zowel mannen als vrouwen in vrijheid moeten kunnen kiezen hoe ze werk buiten de deur en zorgtaken verdelen. Mensen zouden niet vreemd moeten worden aangekeken als zij het anders organiseren dan ‘traditioneel’. Het gaat erom dat iedereen zich optimaal kan ontplooien en bijdragen aan de samenleving, naar eigen behoefte en vermogen.

We zijn gelijkwaardig, maar niet hetzelfde. En dat is maar goed ook, want juist daarom hebben we elkaar nodig en kunnen we elkaar aanvullen. Van mens tot mens.

Misschien ben ik toch wel een feminist – ik ga er nog even over nadenken.

De meningen geuit in de columns behoren toe aan de individuele auteurs en vertegenwoordigen niet noodzakelijkerwijs de standpunten van IslamOmroep.